خرما یکی از محصولاتی است که در کشورهای نیمه خشک و در فصول گرم سال کشت و برداشت می شود. این محصول به دلیل انرژی بالا و خوشمزه بودن در بازار جهانی طرفدار زیادی دارد.
وضعیت تولید خرما در ایران و جهان
در حال حاضر بیش از یک میلیارد و ۳۵۳ هزار هکتار نخلستان در دنیا وجود دارد که سالانه حدود هشت میلیارد و ۴۶۰ هزار تن خرما از این نخلستان‌ها برداشت و روانه بازارهای متعدد میشود. 58،8 درصد کشت خرما در آسیا و 43.4 درصد آن در افریقا است، در این میان، کشورهای عربی 77 درصد تولید جهانی خرما یعنی سالانه 6.6 میلیون تُن تولید این محصول را به خود اختصاص داده‌اند و 160 میلیون نخل در کشورهای عربی وجود دارد بعد از مصر کشورهای ایران ، الجزایر ، عربستان سعودی ، امارات متحده عربی ، عراق ، پاکستان ، سودان ، عمان ، تونس ، لیبی ، چین ، مراکش ، کویت ، یمن ، اسرائیل ، ایالات متحده آمریکا ، ترکیه ، قطر و موریتانی قرار دارند و این در حالی است که میانگین تولید خرما در جهان ۶ هزار و ۲۵۲ کیلوگرم در هر هکتار است اما با استفاده از روش‌های نوین تعدادی از کشورها نظیر مصر توانسته‌اند میزان تولید خرمای خود را از هر هکتار به «حدود ۶ برابر میانگین جهانی» برسانند. آمارهای سازمان خواربار جهانی نشان می‌دهد تولید این محصول در ایران طی سال‌های 1399-1401 بین یک میلیون و 200 هزار تن تا یک میلیون و 300 هزار تن بوده، با این حال در سال‌جاری علی‌رغم خشکسالی و تغییرات اقلیمی در ایران تولید این محصول ارزشمند با افزایش 150 هزار تنی نسبت به سال گذشته روبه‌رو شده است که 15 درصد تولید جهانی است. ایران هم‌اکنون پس از مصر و عربستان سومین تولیدکننده بزرگ خرما در جهان است و از نظر ارزش صادراتی محصول خرما، بعد از کشورهای تونس، امارات، پاکستان و عراق در رتبه پنجم جهانی قرار گرفته است.
نگاهی به بازار جهانی:
مصر رتبه یکم تولید خرما در جهان:
مصر سالانه 1.7 میلیون تُن خرما تولید می‌کند و در رتبه یکم تولیدکنندگان این محصول کشاورزی در جهان قرار دارد، این کشور تقریبا 21 درصد تولید جهانی خرما را به خود اختصاص داده است. اما نکته جالب توجه اینجاست که از 1.7 میلیون تُن خرما تنها 3درصد آن صادر میشود لذا مصر در رتبه 12 اُم صادرکنندگان خرما قرار دارد که این محصول را به 63 کشور از جمله اندونزی، مراکش، مالزی، بنگلادش و تایلند صادر می کند در این میان، 15 میلیون نخل خرمای مصر بیشتر در استان‌های الوادی الجدید، اسوان، الجیزه، الشرقیه، البحیره، دمیاط، مطرح و شمال سینا قرار دارد.
عربستان رتبه دوم تولید خرما در جهان :
بر اساس گزارش‌های فائو، مصرف خرمای عربستان در ماه مبارک رمضان به 250 هزار تُن می رسد همچنین میزان مصرف این محصول کشاورزی در خلال مراسم حج و عمره نیز افزایش می یابد. عربستان سالانه 1.5 میلیون تُن خرما تولید می‌کند که دارای 75 نوع متفاوت است لذا این کشور پس از مصر جایگاه دوم بیشترین تولیدکننده جهانی خرما را به خود اختصاص داده و 17درصد تولید جهانی این محصول را در اختیار دارد. مرکز ملی خرمای عربستان ماه مارس گذشته از افزایش صادرات خرمای این کشور به 215 هزار تُن و به بیش از 107 کشورهای جهان خبر داده بود. عربستان امیدوار است تا در سال جاری به رتبه یک تولیدکننده خرما در سطح جهان تبدیل شود. بیش از 31 میلیون نخل خرما در مساحتی به وسعت 107 هزار هکتار در این کشور وجود دارد، ریاض و القصیم بیشترین تعداد نخل‌ها را در عربستان دارند. از معروف‌ترین انواع خرمای عربستان می‌توان به العجوة، الصفاوي، السكري، الصقعي، الخلاص، الحساوي و البرحی اشاره کرد. میزان مصرف خرمای هر شهروند سعودی در سال 26 کیلوگرم برآورد می شود.
ایران رتبه سوم تولید خرما در جهان:
تولید خرما در ایران کمی بیشتر از ۱میلیون تن خرما در سال می باشد، روی این اعداد، سالانه پارامتر های زیادی تاثیر می‌گذارد مثل شرایط آب هوایی که مهم ترینش میزان بارش می باشد. پس هرساله این آمار ارقام و جایگاه کشور ها در تولید خرما جابجا می شود.
الجزایر چهارمین تولید کننده خرما در جهان :
الجزایر سال‌هاست که در 5 جایگاه نخست جهانی تولید خرما قرار دارد و خرما یکی از مهم‌ترین محصولات کشاورزی این کشور است. الجزایر 18 میلیون نخل خرما دارد و سالانه 900 هزار تُن از این محصول کشاورزی تولید می کند. به گفته «الطاهر بولنوار»، رئیس سندیکای تاجران الجزایر، این کشور تنها 5درصد از تولیدات خرمای خود یعنی 45 هزار تُن را به خصوص به روسیه و فرانسه صادر می کند. مصرف داخلی خرمای الجزایر در سال به 600 هزار تُن می رسد یعنی تقریبا 80 درصد تولید خرمای این کشور در داخل مصرف می شود. خرمای دقلة نور، الدقلة البيضاء، حمراوي و تافزوين از بهترین انواع خرمای الجزایر است.
عراق با 17 میلیون نخل خرما در جایگاه پنجم:
بر اساس اطلاعات دستگاه مرکزی آمار عراق، این کشور در سال گذشته چیزی در حدود 735 هزار تُن از 17 میلیون نخل، تولید خرما داشته است و رتبه پنجم تولید خرما را در سطح جهان به خود اختصاص داده است. بر اساس داده‌های رسمی، میانگین صادرات خرمای عراق در سال گذشته به 600 هزار تُن رسید که بیشتر به کشورهای ترکیه، هند، مصر، سوریه، اردن، امارات، چین، بنگلادش، چین و برخی بازارهای اروپایی و امریکایی انجام می شود. از بهترین انواع خرمای تولیدی عراق می توان به الخستاوي، الخضراوي، الأشرسي، الجمالي، الحلاوي، الساير و المكتوم اشاره کرد.
در ادامه تونس با تولید 345 هزار تُن و عمان با 340 هزار تُن در جایگاه ششم و هفتم تولیدکنندگان بزرگ خرما قرار دارند.
این میوه‌ی پر خاصیت در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری پرورش می‌یابد. خرما خواص متعددی برای سلامتی دارد از جمله: رفع یبوست، اختلالات روده، مشکلات قلبی، کم‌خونی، اختلالات جنسی، اسهال، سرطان دستگاه گوارشی و بسیاری دیگر از مشکلات جسمی. همچنین از خواص خرما این است که برای افزایش وزن نیز مفید است. این خوراکی سرشار از انواع ویتامین‌ها، مواد معدنی، و فیبر است. این میوه‌ی خوشمزه حاوی روغن، کلسیم، گوگرد، آهن، پتاسیم، فسفر، منگنز، مس، و منیزیوم است که همگی برای حفظ سلامتی بدن مفید هستند. به گفته‌ی برخی متخصصان سلامت، مصرف روزانه یک خرما برای داشتن رژیم غذایی متعادل و سالم بسیار ضروری است.
در ایران و جهان خرما در انواع متنوعی کشت می شود که از لحاظ ظاهری تفاوت هایی با یکدیگر دارند و هر کدام ملاحظات خاص خود را در نوع کشت و مصرف خواهند داشت. در ادامه مهم ترین انواع خرما را ذکر و خواص و ویژگی های هر کدام را مختصر توضیح می دهیم.
۱. خرمای پیارم
خرمای پیارم گران‌ترین خرمای ایران است. از نوع خرما‌های نیمه خشک است و دیررس است. در گروه خرما‌های نیمه خشک قرار دارد. عمده قند موجود در آن از نوع فروکتوز است که به راحتی و سرعت در متابولیسم بدن استفاده شده و به عنوان قند مجاز مصرفی توسط افراد مبتلا به دیابت بسیار مناسب است. این خرما عموما در استان هرمزگان به عمل می‌آید.
۲. خرمای مضافتی
خرمای مضافتی شناخته‌شده‌ترین نوع خرما در ایران است. رطوبت زیادی دارد و مورد اقبال مردم قرار گرفته است.
۳. خرمای گنتار
خرمای گنتار از جمله انواع خرمای‌تر است. این نوع خرما را می‌توان به‌صورت خارک و رطب نیز مصرف کرد.
۴. خرمای استعمران
استعمران از جمله نمونه‌های تولید شده در ایران است. این خرما در گروه خرما‌های نیمه خشک قرار دارد و از این رو حمل و نقل آن آسان است و برای صادرات خوب است. شایان ذکر است خرمای استعمران میزان قند بالایی دارد و برای ورزشکاران مناسب است. حدود ۷۰ درصد از نخلستان‌های خوزستان این نوع خرما را به بار می‌آورند.
۵. خرمای شاهانی
خرمای شاهانی از جمله انواع خرمای‌تر است که درجه یک محسوب میشود و طرفداران زیادی دارد. این نوع خرما بافت نرم و مرطوبی دارد و از آن برای تهیه‌ی انواع شیره خرما استفاده میشود. هم چنین بسیار خوش رنگ است. نام‌های دیگر این خرما که شاید شنیده باشید عبارت اند از شاوانی، شونی و خورک. این نوع خرما بیشتر در نخلستان‌های هرم به ثمر می‌رسد.
۶. خرمای زاهدی
خرمای زاهدی طلایی و بیضی شکل است و دارای یک بافت نرم و طعم آجیلی است. آن‌ها پوست ضخیمی دارند، نیمه خشک هستند و نسبت به سایر خرماها شیرینی کم‌تری دارند. این نوع خرما همچین دارای فیبر زیادی است. این خرما به گستردگی در جنوب ایران کشت به عمل می‌آید و به خاطر شیرینی معتدل اش طرفداران زیادی در خارج و داخل کشور دارد. چون این خرما به آسانی ذخیره و حمل میشود طرفداران در بین تجار خرما به ویژه صادرکنندگان طرفداران زیادی دارد.
۷. خرمای کبکاب
خرمای کبکاب از انواع نیمه خشک خرما است. پوست آن نسبت به دیگر انواع خرما زخیم‌تر است و از جمله انواع پرمصرف خرما در ایران است. این خرما که عمدتا از نخلستان‌های بهبهان استحصال میشود بسیار خوش رنگ است و شهد یا شیره‌ی فراوانی دارد.
۸. خرمای ربی
خرمای ربی از جمله انواع خرمای نیمه خشک است و از ماندگاری مطلوبی برخوردار است. این خرما در نواحی وسیعی از سیستان و بلوچستان پرورش داده میشود. هم چنین همانطور که در عکس می‌بینید ظاهری چروکیده و قدی کشیده دارد.
۹. خرمای برهی
این نوع خرما زرد و ترد است. این خرمای رسیده مزه‌ی کارامل و شکر قهوه‌ای را می‌دهد. مانند بیشتر خرماها شیرین است، و کاملا ارزش امتحان کردن را دارد. این خرما‌های خامه‌ای واقعا لذیذ هستند و اغلب در حالی که هنوز روی شاخه‌های نازک هستند، به فروش می‌رسند. این خرما‌های فصلی را می‌توانید فریز و ماه‌ها نگهداری کنید. این خرما اصالتا ریشه در نخلستان‌های عراق دارد. با این وجود به خاطر طعم و کیفیت بی نظیرش در بین نخل داران و مصرف کنندگان ایرانی طرفداران پر و پا قرصی دارد.
۱۰. خرمای آل مهتری
از ارقام زودرس خرما است. میوه آن نسبتا کوچک و کشیده است و زودرس بودن آن باعث شده است ارزش اقتصادی آن بالا برود. این خرما بومی استان هرمزگان است.
۱۱. خرمای خضراوی
خرمای خضراوی از انواع خرمای نرم است و به صورت خارک و رطب نیز مصرف میشود. این خرما نیز مانند خرمای برهی از نخلستان‌های عراق به ایران آمده است. خرمای خضراوی به لحاظ سطح زیر کشت دومین رتبه را در استان خوزستان دارد. هسته کاملا از میوه جدا است و به همین به راحتی می‌توان از تمام میوه بهره برد.
۱۲. خرمای خاصویی
خرمای خاصوئی از جمله انواع مرغوب خرما است و قابلیت نگهداری آن بالا است. این خرما نیز مانند خرمای کبکاب در بهبهان خوزستان به بار می‌نشیند. این خرما که ظاهری مانند بامیه دارد و کوچکتر از اقوام دیگرش است بسیار در خوزستان پرطرفدار و پرمصرف است.
۱۳. خرمای مرداسنگ
خرمای مرداسنگ از نظر اهمیت درجه‌ی متوسط دارد و از جمله ارقام معروف استان کرمان است. این خرما، چون زیاد تولید نمی‌شود بنابراین فقط در کرمان و بعضا سایر نواحی جنوبی کشور مصرف میشود. پس اگر دوست دارید از این خرما میل کنید بد نیست در فصل برداشت این محصول یک سر به نواحی جنوب کرمان بزنید.
۱۴. عجوه (Ajwa)
این نوع خرما ترکیبی از انواع نرم و خشک است، شیرین است و در دهان نرم میشود. گفته میشود که این خرماها دارای خواص شفابخش هستند و در حدیث آمده که پیامبر گفته‌است خوردن هفت عدد از این خرما در هنگام صبح از فرد در برابر سحر و جادو تا عصر محافظت می‌کند. این نوع خرما از محصولات عربستان سعودی است و این حدیث از منابع ذیل این متن ترجمه شده است.
۱۵. انبارار (Anbara)
این خرما‌های بزرگ به دلیل ظاهر بزرگ و گوشتی و هسته‌های کوچکی که دارند، مورد علاقه‌ی مردم هستند. آن‌ها همچنین یکی از گران‌ترین انواع خرما هستند! انبارا شیرین، قهوه‌ای و پر از پروتئین است.
۱۶. صفوی
این خرما‌های سیاه، شیرین، گوشتی و سرشار از ویتامین هستند. آن‌ها نرم هستند و در مدینه کشت می‌شوند. این خرماها برای خواص شفابخشی که دارند شناخته‌شده هستند. اگر این نوع خرما را با معده‌ی خالی بخورید، کرم معده‌تان از بین می‌رود. آن‌ها همچنین دارای مواد معدنی فراوانی هستند.
۱۷. ساغای (Saghai)
این خرمای‌تر و تازه در ریاض کشت میشود، معمولا به رنگ قهوه‌ای است و قسمت نوک آن زرد کمرنگ است. ساغای چروک خورده است، اما پوسته پوسته نمی‌شود، و از آن مواردی است که حتما باید بخورید!
۱۸. خدری (Khudri)
این خرما‌های قهوه‌ای خشک و شیرین هستند. آن‌ها پوست چروکیده دارند و ممکن است بزرگ یا کوچک باشند. خدری به دلیل‌تر و تازگی‌اش و قیمت مناسبی که دارد، یکی از انواعی است که به میزان زیادی صادر میشود. این نوع خرما یکی از بهترین خرماها برای مصرف است اگر می‌خواهید دوباره جان بگیرید و انرژی‌تان را افزایش بدهید.
۱۹. خرما شکری (Shukkari)
این خرماها ترد و واقعا شیرین هستند. خرمای شکری برای خواص شفابخش و مواد مغذی که دارد، شناخته‌شده است. این نوع خرما کلسترول را پایین می‌آورد، از پوسیدگی دندان جلوگیری می‌کند و همچنین کمک‌تان می‌کند که از شر خستگی رها شوید. خرمای شکری در منطقه‌ی قصیم عربستان و نواحی جنوبی ایران کشت میشود.
۲۰. مدژول
این نوع خرما به عنوان “ملکه‌ی خرماها” شناخته میشود. مدژول دارای یک بافت بزرگ و نرم است، و طعم قوی و شیرینی دارد. در امریکا محبوبیت بسیار زیادی دارد و اغلب در ساخت شیک‌ها و اسموتی‌ها استفاده میشود. این نوع خرما معمولا در کل طول سال در دسترس است و در عربستان به گستردگی کشت میشود.
۲۱. خُلاص
این خرماها هنگامی که به طور کامل می‌رسد، عطر کاراملی دارد. خلاص زمانی که تازه است حالت چسبناکی دارد و معمولا با قهوه عربی مصرف میشود. این نوع خرما پوست شلی دارد و در مناطق قصیم و الخرج عربستان ریشه دارد.
امروزه انواع خرماها در جهت افزایش بهره وری در تولید و کاهش مخاطرات بهداشتی با روش های نوین و فناوری های روز دنیا فرآیند فرآوری خود را پشت سر می گذارند.
از جمله این فناوری ها می توان به استفاده از هوش مصنوعی در این فرآیند و بدینوسیله هوشمندسازی آن اشاره کرد.
برای کسب اطلاعات بیشتر درخصوص سورت هوشمند و سورتر های روز دنیا لینک های زیر را دنبال کنید.